Oparzenia stanowią jedną z najczęstszych przyczyn uszkodzenia ciała – statystycznie w ciągu roku oparzeniom ulega około 1% populacji. Dochodzi do nich na skutek działania niekorzystnych czynników zewnętrznych, powodujących powierzchowne lub głębokie uszkodzenia skóry. Przy oparzeniach najważniejsze jest jak najszybsze udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanemu oraz prawidłowe zaopatrzenie oparzonego miejsca.
Oparzenie to uszkodzenie skóry, mogące obejmować jej głębsze warstwy, powstałe na skutek działania wysokiej temperatury, substancji chemicznej (kwasy, zasady, związki organiczne), prądu elektrycznego lub promieniowania (UV, RTG, radioaktywnego). Ciężkość oparzenia zależy od czynnika powodującego uraz, czasu ekspozycji skóry lub błony śluzowej na jego działanie oraz wielkości powierzchni objętej oparzeniem.
Klasyfikuje się je ze względu na:
oparzenia termiczne, oparzenia chemiczne, oparzenia elektryczne, oparzenia radiacyjne
lekkie – oparzenia II stopnia nieprzekraczające 15% powierzchni ciała lub oparzenia III stopnia nieprzekraczające 5%,
średnie – oparzenia II stopnia obejmujące 15-25% powierzchni ciała lub oparzenia III stopnia nieprzekraczające 10%,
ciężkie – oparzenia I i II stopnia obejmujące ponad 50% powierzchni ciała oraz oparzenia III stopnia przekraczające 15% powierzchni ciała. Konieczne jest leczenie szpitalne, ze względu na wysokie ryzyko zgonu w drugiej lub trzeciej dobie po oparzeniu.
*podane wartości procentowe dotyczą powierzchni ciała u osób dorosłych.
Nie każde oparzenie zagraża zdrowiu bądź życiu człowieka i wymaga interwencji lekarskiej lub opieki szpitalnej. O sposobie leczenia decyduje głębokość i powierzchnia skóry objęta oparzeniem. W celu oceny głębokości oparzenia stosuje się czterostopniową skale, uwzględniająca towarzyszące temu objawy.
Oparzenie:
I stopnia – powierzchowne: uszkodzeniu ulega naskórek, a w miejscu oparzenia pojawia się rumień, bolesność, uczucie swędzenia
II stopnia:
a) powierzchowne obejmujące naskórek i wierzchnie warstwy skóry właściwej, miejsce oparzenia jest bardzo bolesne, zaczerwienione oraz mogą pojawić się pęcherze wypełnione płynem surowiczym
b) głębokie obejmujące naskórek i głębsze warstwy skóry właściwej, poparzona skóra zabarwia się na biało, a w okolicy meszków włosowych pojawiają się czerwony punkty. Uszkodzone zostają zakończenia nerwowe skóry co upośledza odczuwanie bólu. Mogą wytworzyć się blizny pooparzeniowe.
III stopnia – głębokie, obejmujące skórę właściwą oraz tkankę podskórną, któremu towarzyszy uszkodzenie nerwów, przez co odczuwanie bólu jest ograniczone. Oparzona skóra przybiera barwę brunatną, bladożółtą lub czerwoną oraz staję się twarda, sucha i bezbolesna przy dotyku.
IV stopnia – najcięższa forma oparzenia, obejmująca głębsze struktury w tym mięśnie i kości. W miejscu oparzenia dochodzi do zwęglenia i martwicy tkanek.
Do określenia wielkość powierzchni ciała dotkniętej oparzeniem wykorzystuje się regułę 9 (Wallace’a), zgodnie z którą powierzchnia skóry podzielona jest na rejony odpowiadające 9% lub wielokrotności tej wartości. Ramiona odpowiadają 9%, górna i dolna część tułowia oraz nogi mierzą 18%, natomiast narządy płciowe to 1%. Niezależnie od rodzaju oparzenia, przy ocenie ciężkości należy założyć, że powstały uraz jest znacznie poważniejszy niż się wydaje w pierwszym momencie.
Najczęściej dochodzi do termicznych oparzeń powierzchownych, które nie wymagają leczenia szpitalnego i można je samodzielnie opatrzeć w warunkach domowych. W pierwszej kolejności należy wyeliminować przyczynę, zdjąć biżuterię (pierścionki, bransoletki, obrączki, zegarki) i jak najszybciej schłodzić poparzone miejsce czystą, chłodną wodą przez około 15 minut. Nie należy stosować lodowatej wody, lodu oraz produktów mrożonych ze względu na ryzyko wystąpienia odmrożeń. Im szybciej nastąpi chłodzenie, tym większa jest szansa na zminimalizowanie rozległości oparzenia. Uszkodzony obszar skóry należy dokładnie zdezynfekować i zabezpieczyć jałowym opatrunkiem z gazy.
Oparzenia II stopnia obejmujące ponad 10% powierzchni ciała oraz oparzenia III stopnia wymagają specjalistycznej opieki. Zaliczamy do nich oparzenia obejmujące twarz, oczy, ręce, stopy, drogi oddechowe oraz okolice narządów płciowych.
Odpowiednie leczenie i pielęgnacja rany oparzeniowej pozwala na przyspieszenie i ułatwienie procesu gojenia. Alternatywą dla tradycyjnych jałowych okładów z gazy są opatrunki powlekające wzbogacone o jony srebra, których funkcją jest zapewnienie odpowiedniej wilgotności w ranie, pochłanianie nadmiaru wydzieliny, ochranianie przed urazem mechanicznym oraz zapobieganie infekcji wtórnej. Wspomagają również proces regeneracji skóry poprzez wygładzanie i zmniejszanie powstałej blizny pooparzeniowej. Opatrunki powlekające występują w postaci plastrów, żeli lub sprayów. Ich zaletą jest łatwość użycia, elastyczność, brak przedwczesnego odklejania, a zakładanie i zdejmowanie jest bezbolesne,. Dodatkowo forma żelu lub sprayu nie przysparza trudności przy stosowaniu w ciężko dostępnych miejscach, np. zgięcia palców, łokcie, kolana itd.