Cukrzyca jest chorobą cywilizacyjną XXI wieku. Liczba chorych stale rośnie, a wiele osób w ogóle nie wie, że choruje. Wczesne wykrycie cukrzycy i rozpoczęcie leczenie daje szansę na uniknięcie wielu powikłań, w tym najpoważniejszego – stopy cukrzycowej. W skrajnych przypadkach nieleczona lub źle prowadzona opieka nad stopą cukrzycową, prowadzi do jej amputacji.
Stopa cukrzycowa jest to zespół zmian patologicznych w obrębie tkanek stóp, do których zaliczamy owrzodzenia, martwice, deformacje oraz zakażenia. Przyczyną tych zmian jest stale utrzymująca się hiperglikemia (wysokie stężenie cukrów we krwi), prowadząca do uszkodzenia nerwów obwodowych oraz zmian miażdżycowych upośledzających przepływ krwi. Następstwem tego są zaburzenia czucia głębokiego – brak zdolności odczuwania bólu, nieprawidłowy chód oraz powstawanie trudno gojących się ran. Stopa cukrzycowa jest najcięższym powikłaniem cukrzycy, które w dość krótkim czasie może doprowadzić do kalectwa i pogorszenia jakości życia chorego.
Biorąc pod uwagę przyczynę powstawania stopy cukrzycowej, wyróżnia się:
– neuropatyczną stopę cukrzycową (najczęściej występująca postać),
– niedokrwienną stopę cukrzycową,
– mieszaną (neuropatyczno-niedokrwienną)stopę cukrzycową.
Pierwsze objawy stopy cukrzycowej są zazwyczaj łagodne i dość często mylone z brakiem pielęgnacji stóp – twarda, gruba skóra z tendencją do pękania. W zależności od postaci rozwijającej się stopy cukrzycowej, zauważalne są różne objawy.
Do typowych objawów neuropatycznej stopy cukrzycowej zalicza się:
– brak dolegliwości bólowych, co rzutuje na zwiększoną podatność na różnego rodzaju urazy: otarcia, skaleczenia, zranienia, oparzenia,
– zaczerwienioną i ciepłą skórę stopy,
– zaburzenia czucia wibracji i temperatury (ciepła, zimna)
– rany umiejscowione są na podeszwie stopy,
– skłonność do tworzenia modzeli (zgrubienie na podeszwie stopy powstałe w skutek powtarzalnego ucisku),
– bóle neuropatyczne – uczucie drętwienia, kłucia, pieczenia,
– brak potliwości stóp,
– „palce młoteczkowate” – przykurczone i zgięte, stawy Charcota.
Objawami niedokrwiennej stopy cukrzycowej są:
– rany umiejscowione są na brzegach stóp i końcach palców,
– sucha, zimna, blada, sina i pozbawiona owłosienia skóra stopy,
– brak tętna na tętnicy: grzbietowej stopy, piszczelowej tylnej, udowej
– występuje potliwość skóry,
– bolesność w trakcie ruchu, zazwyczaj ustępujące po odpoczynku,
– zanik tkanki podskórnej, większa podatność na występowanie zmian martwiczych.
Podstawą leczenia stopy cukrzycowej jest wyrównanie poziomu stężenia glukozy we krwi oraz zaburzeń lipidowych. Osoba z wysokim ryzykiem rozwinięcia się stopy cukrzycowej powinna dodatkowo zadbać o prawidłową dietę, ograniczyć palenie tytoniu, zadbać o aktywność fizyczną oraz nosić odpowiednie, wygodne obuwie. Utrzymanie stopy w dobrej kondycji zapewnia regularne stosowanie kremów do stóp na bazie mocznika, który w niższym stężeniu działa silnie nawilżająco, zaś w wyższym złuszczająco.
Jednym z najważniejszych etapów pielęgnacji stopy cukrzycowej jest zadbanie o trudno gojące się rany. Oprócz opieki lekarskiej, w późniejszym domowych leczeniu istotne jest stosowanie gotowych opatrunków na rany (ze srebrem, hydrożelowe, piankowe). Ich zadaniem jest mechaniczne zabezpieczenie rany przed zakażeniem, wchłanianie nadmiaru wydzieliny oraz utrzymanie wilgotnego środowiska, co przyspiesza proces gojenia. Opatrunki wzbogacone o jony srebra, takie jak KELATIS, wykazują dodatkowo działanie bakteriobójcze, gwarantujące lepsze oczyszczanie rany na stopie cukrzycowej.